NHỮNG CHẤT Ô NHIỄM

Chất ô nhiễm, d. Một chất làm ô nhiễm một chất khác; Ô nhiễm, đg. Làm cho dơ bẩn, không sạch hay hư hại qua tiếp xúc.

–Tự Điển Thế Kỷ Thứ Hai Mươi của Webster, Không Rút Gọn, 1975

Cũng giống như nước có thể làm ô nhiễm xăng trong xe hơi — những lượng nước nhỏ bé cũng có thể làm cho máy xe phát lửa sai và kêu khục khặc, nhiều nước hơn có thể làm máy ngưng chạy hoàn toàn – các phong trào bất bạo động cũng có thể có những chất gây ô nhiễm làm cho phong trào vô hiệu lực hay ngay cả phá tan phong trào. Trong chương này, chúng ta sẽ xem xét những chất gây ô nhiễm gây tệ hại nhất cho các tổ chức đeo đuổi đấu tranh bất bạo động.

Bạo Động Như Là Một Chất Ô Nhiễm

Bạo động của đối lập đối với chính quyền hay đối với những người hỗ trợ chính quyền, dù được phép hay không, là một chất ô nhiễm tệ hại cho sự thành công của cuộc đấu tranh bất bạo động. Chỉ một hành động bạo động duy nhất cũng có thể đem lại cho chính quyền lý do thuận tiện để trả thù tàn bạo bất cứ đối tượng hay những đối tượng nào trong phong trào đối lập mà chính quyền cố tình cho là đã trực tiếp hay gián tiếp có trách nhiệm. Bạo động từ phe đối lập còn có thể đưa đến hậu quả không dự tính là làm tiêu huỷ sự tin tưởng và tham gia của công chúng vào phong trào mà sự sống còn đã được đặt trên căn bản tranh thủ các mục tiêu bằng chiến lược và những chiến thuật bất bạo động.

     Những thí dụ cực đoan về bạo động khiêu khích trả thù bằng vũ lực là những nhóm khủng bố Hamas của Palestine và Hồi giáo Jihad và những vụ liều chết cho bom nổ chống lại người dân Do Thái trong vụ người dân Palestine nổi dậy [Intifada] lần thứ hai chống việc người Do Thái chiếm đất. Bởi vì giới thẩm quyền Palestine không tích cực tách mình ra khỏi những hành động khủng bố này cho nên sự ủng hộ của người dân Do Thái cho một quốc gia Palestine qua thương thảo trở thành mây khói, và cộng đồng thế giới rút lui không tạo ảnh hưởng kiềm chế chính sách định cư của Do Thái và việc Do Thái chiếm West Bank bằng võ lực. Hơn nữa, bao giờ những thay đổi quan trọng về lãnh đạo của giới thẩm quyền Palestine chưa được thực thi, thì lãnh đạo hiện hành vẫn bị chối bỏ như là một thực tại cho những thương thảo trong tương lai nhằm chấm dứt cuộc xung đột. Nếu mục tiêu của những vụ tấn công khủng bố này là chấm dứt sự xâm chiếm của Do Thái, thì người ta phải đặt câu hỏi về sự khôn ngoan về việc đối đầu với người Do Thái ở điểm mà họ mạnh hơn cả — lực lượng quân sự.

    Cũng như trong bất cứ cuộc đấu tranh chính trị nào, bao gồm cả những cuộc đấu tranh bạo động nhất, tầm quan trọng của sinh lực, sự hăng say, và lý tưởng của giới trẻ đóng góp vào sự thành công khó mà cho là được đánh giá quá cao được. Nhưng một trong những cái lợi nổi bật của chiến lược bất bạo động — một cái lợi luôn luôn không hưởng được khi sử dụng bạo động – là hàng ngũ dân chúng và lãnh đạo được lợi hết sức nhiều vì không có hạn chế về tuổi cũng như phái tính. Bạo động, trái lại, sẽ loại bỏ với lý do chính đáng những người không được khỏe mạnh dù họ là những người hỗ trợ có giá trị cho phong trào. Gia nhập phong trào bất bạo động cũng còn phù hợp với chủ thuyết hoà bình và niềm tin tôn giáo nữa. Những hành động bạo động có thể đưa đến kết quả làm mất sự hỗ trợ của những cá nhân hay những nhóm người có thể tăng cường uy thế đạo đức của phong trào dân chủ. Cộng đồng quốc tế khó mà biện minh sự hỗ trợ cho một lý tưởng đấu tranh của một phong trào, dù cho lý tưởng này có giá trị và chính đáng như thế nào đi nữa, mà qua chính hành động của phong trào, hay qua sự tuyên truyền khôn khéo hay những chuyên viên khiêu khích của đối phương, sự hỗ trợ đó có vẻ như là hỗ trợ những hành động bạo động chống lại chính quyền.

Biểu Hiện Không Thống Nhất Như là Chất Ô Nhiễm

Sức mạnh của “phong trào nhân dân” đòi hỏi sự tham gia sinh động của “người dân”. Và những người bị áp bức được lôi cuốn đến với những phong trào đòi thay đổi khi họ nhận thấy những phong trào này phản ánh những nguyện vọng của người dân và khi họ thấy lãnh đạo có khả năng hướng dẫn phong trào đến thành công. Không giống như những người cuồng tín cực đoan về tôn giáo sẵn lòng hy sinh tính mạng mà không cần có một hy vọng chiến thắng nào trên trần gian này, hầu hết mọi người đều có lý trí. Nếu biết một chiếc máy bay không có những trang cụ định hướng thì chúng ta sẽ không đi máy bay này. Những người có lý trí cũng sẽ không mạo hiểm mạng sống và sinh kế của họ tham gia một phong trào chính trị chống lại một bạo chúa nếu phong trào này thiếu một mục đích và một chiến lược rõ ràng để đạt được chiến thắng.

    Không thống nhất giữa những thành viên của liên hiệp trong một phong trào dân chủ có thể đưa đến kết quả là mất tin cậy và tin tưởng vào khả năng phong trào đạt được những cải cách chính trị. Sự mất tin cậy này lại đóng góp vào việc phân hoá xã hội; và sự phân hoá này lại tạo ra một cảm giác bất lực và chủ bại. Những chế độ độc đoán cổ xuý phân hoá xã hội bằng cách thay thế hay xâm nhập các tổ chức hiện hữu bên ngoài vòng kiểm soát của chính quyền. Các tổ chức này thông thường thu hút nhiều thời gian và lòng trung thành của nhiều cá nhân, nhưng sự xâm nhập bởi nhân viên chính quyền vào những tổ chức này đã cản trở họ phát biểu ý kiến về điều kiện sinh sống của họ và về chính trị. Sự không thống nhất giữa những người lãnh đạo cản trở khả năng người dân thắng lướt những hậu quả của sợ hãi. Cuối cùng, có rất ít sự khác biệt giữa những người lãnh đạo của các nhóm đấu tranh cho dân chủ và những điệp viên khiêu khích của chính quyền gây nên tình trạng không thống nhất.

    Một vài phong trào không bao giờ tồn tại lâu bền được, một phần là vì sự bất hoà giữa lãnh đạo làm cho hợp tác khó, nếu không phải là không thể, thực hiện được đối với những vấn đề thiết yếu. Một số phong trào khác, một khi đã mạnh, lại mất đi hiệu lực và sức quyến rũ vì dân chúng chứng kiến được hậu quả của những tranh giành nhau trong tổ chức. Những chỉ dấu thấy được của sự thiếu thống nhất là khi đòi hỏi cần phải có một hành động của tập thể quần chúng thì một vài nhóm từ chối hợp tác, hay là có những nhóm tỏ ra là không có khả năng đưa ra một chiến lược có phối hợp để hỗ trợ những yêu cầu thay đổi chính trị của công chúng.

    Một trong những phương cách hữu hiệu để cổ võ và duy trì thống nhất trong phong trào là giữ các mục tiêu của cuộc đấu tranh ở mức thực tối thiểu. Và cũng cần phải thật rõ ràng đối với mọi người là tranh thủ được những mục tiêu này sẽ có lợi cho tất cả mọi thành viên trong xã hội, gồm cả nhiều người hiện đang hỗ trợ đối phương.

Nhận Thức Về Việc Loại Trừ 

Những chính sách và/hay những lời khẳng định mà có thể bị nhận thấy là giới hạn sự tham gia vào một cuộc đấu tranh chính trị có thể đưa đến thù nghịch hay vô cảm bởi những nhóm bị loại trừ. Có thể có những nỗ lực, chẳng hạn, của những người theo chủ thuyết hoà bình muốn giữ phong trào bất bạo động “thuần tuý và đạo đức” (không màng đến thực tế là đa số người ta không chia sẻ cùng một chủ nghĩa lý tưởng đó). Ở Venezuela phong trào bất bạo động chống lại chính quyền của Tổng thống Hugo Chavez đã được chế độ và những người hỗ trợ chế độ khéo léo mô tả đặc tính của phong trào là đang được tiến hành theo đường hướng chủng tộc và kinh tế với người nghèo và người da màu ủng hộ Tổng thống, và những người giàu, giới trung lưu, và người da trắng ủng hộ phe đối lập. Những vấn đề tranh chấp thực sự như là thối nát, bất tài, và diễn biến từ từ đi đến độc tài đều được khuất lấp dưới chiêu bài chia rẽ chủng tộc và giai cấp.

Sự Hiện Diện của Người Ngoại Quốc trong Phong Trào Dân Chủ

Phe đối kháng không nên để cho việc những người ngoại quốc tham gia vào bộ phận quốc nội của cuộc đấu tranh chính trị trở thành một trở ngại công khai. Một sự trợ giúp như thế cần phải được sẵn sàng thừa nhận và ngay cả cần phải được phong trào mô tả một cách thản nhiên là phe đối kháng yêu cầu những người ngoại quốc trợ giúp kỹ thuật và những người này không có quyền hành trực tiếp cũng như không chịu trách nhiệm khắt khe. Lý lẽ cần thừa nhận một cách nhanh chóng và minh bạch sự trợ giúp của người ngoại quốc là một lý lẽ vững chắc. Trước tiên, và nhất là, trong khả năng có thể được, các thành viên của phong trào cần phải được thông tin nhiều chừng nào hay chừng ấy để họ có đủ lý lẽ phán đoán khả năng của lãnh đạo và tài năng cũng như có thể là những lợi ích đặc biệt của bất cứ những cố vấn kỹ thuật ngoại quốc nào cho lãnh đạo. Trong lúc có những trường hợp không thể công khai hoá sự cố vấn hay trợ giúp của người ngoại quốc vì điều kiện của sự cố vấn hay trợ giúp này, lãnh đạo của phe đối kháng cần phải cân nhắc cẩn thận những cái lợi mong có được so với những tai hại có thể xảy ra khi công khai hoá.

    Thứ đến, có một chính sách về sự rõ ràng tổng quát liên hệ đến vấn đề tham gia của những người có quốc tịch ngoại quốc vào phong trào bất bạo động chiến lược có thể tước mất vũ khí luận điệu của chính quyền cho rằng bất cứ thành đạt nào của phong trào đối kháng cũng đều do sự quyết định của những người ngoại quốc cả. Không những những lời tố cáo của chính quyền sẽ bị suy yếu trong lối trình bày của họ mà phản ứng của phe đối kháng còn có thể đơn giản và trực tiếp như: “Như chúng tôi đã có nói rõ ràng trong nhiều cơ hội trước đây, lãnh đạo phong trào cẩn thận chọn các cố vấn từ một nhóm rất lớn những người có khả năng thuộc mọi thành phần xã hội và tất cả mọi quốc gia yêu chuộng tự do. Khi yêu cầu cần có cố vấn, thì sự yêu cầu này thường chứng tỏ là hữu ích trong việc đạt được những quyết định đồng thuận của lãnh đạo. Điều này đã xảy ra đúng như quy định.”

    Có những người ngoại quốc có thể có rất nhiều kiến thức và kỹ năng có thể hữu ích cho phong trào dân chủ đã dấn thân vào hay đang suy tính thực hiện một cuộc đấu tranh bất bạo động chiến lược. Những người này cần được tiếp xúc — với sự hiểu biết rõ ràng là các huấn luyện viên và tham vấn viên không được tham dự vào tiến trình làm những quyết định – và tài năng của họ cần được khai thác.

Khuyến khích chính trị hoá cơ chế quân đội quốc gia là một điều sai lầm. Việc quân đội tránh liên hệ vào một cuộc đấu tranh chính trị quốc nội là đã khó rồi, nhất là khi lãnh đạo chính quyền được xem như là hợp pháp qua bầu cử, và lãnh đạo, nhân danh uy quyền hiến định, đưa lực lượng quân đội ra chống lại đối lập chính trị. Cần phải tiên liệu là khi mà phong trào trở nên mạnh hơn, thì ít nhất cũng cần phải cân nhắc việc chính quyền có thể đưa lực lượng quân đội ra chống lại phong trào đấu tranh bất bạo động. Do đó, phong trào đối kháng cần phải sớm khởi công những nỗ lực làm nản chí các lực lượng quân đội không để họ tham dự vào một cuộc chiến chống lại chính người dân của mình.

    Một khi quân đội đã đứng về phe này hay phe kia, thì ngay cả dù có những lý tưởng đấu tranh dân chủ nhất, xác suất quân đội dấn thân vào một cuộc đấu tranh vũ trang chống lại một đại bộ phận quần chúng sẽ gia tăng, và với sự gia tăng này, xác suất một cuộc nội chiến hay một vụ đảo chánh xảy ra cũng sẽ gia tăng. Cả hai diễn biến có thể xảy ra này đều bất lợi cho người dân và cũng không làm tăng sức mạnh cho phong trào bất bạo động. Nếu quân đội giành quyền kiểm soát chính quyền với lý do chuyển tiếp, trừ phi bị tấn công ngay tức khắc, sự chuyển tiếp này sẽ kéo dài hằng năm, và ngay cả hằng thập kỷ^*. Nếu có một vài sỹ quan cao cấp nào cảm thấy một cách rất mãnh liệt là họ phải đứng về phe đấu tranh thì họ phải từ nhiệm và đeo đuổi ý thức hệ chính trị của họ như là những cá nhân trong phe phái chính trị phù hợp với họ.

Cơ Cấu Tổ Chức Không Thích Hợp Cho Đấu Tranh Bất Bạo Động 

Một cơ cấu tổ chức mà không dẫn đưa đến việc duy trì sự tập trung vào những mục tiêu cốt lõi của cuộc đấu tranh bất bạo động chiến lược thì sẽ mời gọi những chất ô nhiễm vào. Cũng như trong bất cứ cuộc chiến tranh nào, quyết định bằnguỷ ban sẽ không thích hợp. Lý tưởng là, ở cấp độ chiến lược, cần phải có một người nào đó chịu trách nhiệm quyết định là các chiến dịch sẽ được xảy ra khi nào và ở đâu, trong lúc những cá nhân khác phải chịu trách nhiệm xúc tiến các mặt trận và chiến dịch. Ở mọi cấp trong phong trào, công tác không nên được giao phó mà không biết cá nhân nào chịu trách nhiệm thi hành công tác đó. Trách nhiệm không bao giờ nằm ở số nhiều “chúng ta” mà chỉ ở số ít “Tôi” mà thôi. Điều này không muốn nói là không có nhiều người tham dự vào việc soạn thảo và trình bày các đề nghị lên người làm quyết định và là những đề nghị này sẽ không được cứu xét cẩn thận, nhưng chỉ muốn nói là chỉ cá nhân mới cần phải chịu trách nhiệm đối với những quyết định này và đối với việc thực thi chúng.

    Các đảng phái chính trị luôn luôn có cái cám dỗ gây ảnh hưởng đối với những quyết định để đặt mình vào tư thế thuận lợi trong thời kỳ hậu xung đột. Đôi khi, các hoạt động này lại chiếm ưu tiên hơn là chính việc đi đến thời kỳ “hậu xung đột”. Cần phải có một phương sách nào đó trong phong trào để bảo đảm là tất cả các kế hoạch đều phải dựa trên cơ sở của những phân tích khách quan, trực tiếp hỗ trợ các mục tiêu, và được giao phó cho những tổ chức nào trong phong trào có khả năng thành công hơn cả. Lý tưởng là phương sách này là một ban kế hoạch có thể tin cậy chống lại được áp lực thiết kế những kế hoạch thiên vị nhóm này hay nhóm kia dựa trên những nền tảng khác với những mục tiêu và khả năng. Một tổ chức muốn có một tư thế thuận lợi trong phong trào chỉ cần có những lực lượng được huấn luyện và lãnh đạo tốt nhất.

     Phong trào nên có những phương thức tiếp tục theo dõi để bảo đảm là những cam kết của tổ chức đều đã được thoả mãn. Một khi đã có sự thoả thuận về các mục tiêu và về chiến lược rồi, thì tất cả các tổ chức đều được trông đợi là phải xung phong hỗ trợ hết lòng. Các kế hoạch hỗ trợ chiến lược, một khi đã được các tổ chức thành viên chấp thuận, thì không còn có thể được xem là có thể chọn hay không “tuỳ ý” nữa. Nếu một nhóm nào đó được giao một công tác rõ ràng là quá khả năng của nhóm như đã được xác nhận trong phỏng định chiến lược, thì lỗi lầm này phải được trình bày cho những người lập kế hoạch biết ngay tức khắc để được điều chỉnh. Có thể cần phải tăng cường tổ chức với những khả năng phụtrội hay là, như là một biện pháp cuối cùng, trao công tác lại cho một thành phần khác. Soạn thảo những “Bài Học Học Được” cũng rất hữu ích cho việc lượng giá mức độ dấn thân của các tổ chức, cũng như mức độ các mục tiêu, đã đạt được.

Các Chuyên Viên Khiêu Khích 

Giả thuyết là các điểm chỉ viên của chính quyền thẩm nhập vào phong trào bất bạo động để báo cáo những khả năng và dự tính của phong trào không phải là sự can dự duy nhất của chính quyền mà phong trào chờ đợi. Ngấm ngầm hơn là các điểm chỉ viên là các chuyên viên khiêu khích, những người sẽ cố khiêu khích bạo động, gây bất hoà trong phong trào, và đẩy phong trào ra xa khỏi những nhược điểm của chính quyền. Phản ứng đối với những đe doạ này là không nên quá nghi kỵ mà nên thức tỉnh về những chỉ dấu về thói chuyển hướng thảo luận về những lựa chọn tương lai có thể cần phải được cứu xét kỹ lưỡng.

Tóm Lược

Trong lúc loại bỏ hoàn toàn các chất ô nhiễm phong trào bất bạo động là một việc làm có thể không thực hiện được; tuy nhiên, bằng cách thức tỉnh, có những hành động phòng ngừa, và hành động nhanh chóng khi khó khăn đột khởi, thì phong trào có thể giới hạn được tác dụng tai hại của các chất ô nhiễm này đối với phong trào và đối với các thành viên của liên hiệp. Sự ngăn cản ô nhiễm phong trào quan trọng hơn cả là lãnh đạo mạnh và hữu hiệu.

CƯỚC CHÚ

^*Phải tốn đến 17 năm sau mới hạ bệ được Pinochet ở Chí Lợi. Chế độ độc tài ở Rangoon đã kéo dài trên 40 năm.